80 moich cudów kina: Underground

Król kina z Jugosławii 

W 1991 roku, jedenaście lat po śmierci prezydenta 

Tito, Jugosławia rozpadła się na sześć niepodległych republik. Doszło do walk między powstałymi państwami i w ten sposób wybuchła  jugosłowiańska wojna domowa. Film Underground w reżyserii Emira Kusturicy powstał niecałe cztery lata po tych wydarzeniach. 

Na początek parę słów o reżyserze. Emir Kusturica urodził się w Sarajewie, ówczesnej Jugosławii, obecnej Bośni i Hercegowinie. Jego pierwszy film Czy pamiętasz Dolly Bell?, opowiadający historię przeżyć chłopca opiekującego się młodą prostytutką, został doceniony na festiwalu w Wenecji  w 1981 roku. Cztery lata później Ojciec w podróży służbowej dostał laury w Cannes. Jego trzy następne filmy: Czas Cyganów, Arizona Dream i Underground uzupełniła świetna muzyka Gorana Bregovića. Za Underground Kusturica zdobył Złotą Palmę na festiwalu w Cannes oraz Cezara, nagrodę Francuskiej Akademii Sztuki i Techniki Filmowej. Jest uznawany za jednego z najlepszych, a na pewno jest najbardziej znanym jugosłowiańskim reżyserem.
Przechodząc do głównego wątku:

"Wojna jest wojną wtedy, kiedy brat na brata rękę podniesie"

Życie nie jest czarno-białe, a ludzi nie powinno się oceniać po pojedynczych czynach. Chociaż motywacji nie widać gołym okiem, to ona kształtuje ostateczny wygląd czynu. Oczywiście najłatwiej o tym mówić oglądając to z boku, a w tym przypadku z ekranu.

Historia zaczyna się w Jugosławii, podczas drugiej wojny światowej. Niemcy zaczynają nalot. Ivan jest w swoim zoo, wśród ukochanych zwierząt. Ratuje małego szympansa. Tymczasem jego brat Marko "kończy" spotkanie z kobietą lekkich obyczajów. Ich przyjaciel Czarny, nieczuły na wybuchy i spadający z sufitu żyrandol, kończy śniadanie i idzie walczyć za swoje miasto, zostawiając ciężarną żonę.

Trwa wojna. Czarny i Marko zdobywają pieniądze w nie do końca uczciwy sposób. Tymczasem Natalija, aktorka z teatru Czarnego, zaczyna spotykać się z Niemcem Franzem. Potem Marko sprowadza swojego brata i część znajomych, z wyjątkiem Czarnego i Nataliji, do piwnicy. W ten oto sposób historia mająca początek w 1941 trwa do roku 1991, a dominująca część jej bohaterów żyje w podziemnym kłamstwie nieskończonej wojny przez 50 lat. 

Jak długo można okłamywać ludzi i marnować tyle energii na urzeczywistnienie nieistniejącej wojny? 

Widocznie ponad pół wieku... Kusturica stworzył cztery podstawowe charaktery i wrzucił je w wir wojny. W ten sposób wiadomo, że Ivan będzie zawsze dobry i uczynny, ufając naiwnie bratu. Czarny to porządny chłop, który dba o swoje interesy i będzie się bił do ostatniej kropli krwi. Natomiast Marko to pozbawiony skrupułów, przebiegły cwaniaczek i manipulant. Natalija pozostaje z tyłu i nie godzi się z całą sytuacji w teorii - mimo świadomości zła czynów Marko stanowczo mu się nie przeciwstawia.

Marko lubi panować nad sytuacją. Jednak zapał Czarnego jest nie do wstrzymania. Większa część filmu skupia się na tej trójce bohaterów: Marko, Czarny, Natlija. Jednak na koniec, to Ivan odegra ważną rolę w kwestii życia lub śmierci. Wtedy  zaczyna się prawdziwa wojna.

Alternatywna historia baśniowa

Gdybym miała określić, jaki gatunek filmowy prezentuje Underground, powiedziałabym, że to baśń. Fantastyczna i niepowtarzalna, pełna napięcia, łez i śmiechu. To nie jest łatwe i przyjemne kino. Czytając komentarze na filmwebie, mam wrażenie, że większa część widzów po prostu nie zrozumiała tego filmu. Trochę autoironii w scenach o kręceniu filmów, świetna gra aktorska, wybitna reżyseria, a przede wszystkim oryginalna historia z fantastycznymi elementami - czyni ten film niepowtarzalnym. Polecam wszystkim, a szczególnie fanom kina wybitnego. 

I jak już wspomniałam, świetna muzyka:

P.S.: Odbiegając od tematu, uwagi sztuk dwie: Christian Bale ma dzisiaj 40 urodziny, wszystkiego najlepszego! I druga sprawa: "Alone yet not alone" będzie jednak nominowane w kategorii najlepszej piosenki mimo, że autor muzyki Bruce Broughton jest członkiem Akademii. Pytanie po co robić całą aferę, skoro i tak U2 wygra (znaczy, tak myślę).